Başarısızlık sendromu ve öğrenilmiş çaresizlik sendromu, kişinin sonuca ulaşamaması durumunda sonucu değiştirmeyeceğine karşı oluşan ruh halidir.
Kazanılmış başarısızlık sendromu veya öğrenilmiş çaresizlik sendromu, kişinin göstermiş olduğu tepkilerin sonuca ulaşmaması durumunda, sonucu değiştiremeyeceğine karşı oluşan inanç ile gelen bir ruh hali durumudur. Kişi eğer çok sayıda başarısızlık yaşadıysa; tekrar denese de, nasıl olsa olayların kontrolünün kendisinde olmadığını, başarıya ulaşamayacağını düşünerek adım atmaz.
İnsan hayatında çaresiz kalınan durumlar olması doğaldır. Belli konularda çözüm üretmek güçtür ya da kişi çaresiz kalabilir. Ancak öğrenilmiş çaresizlikte; gerçekten çaresiz olmadığımız halde çaresiz olduğumuzu zannederek, çözmek için bir şey yapmayarak başarısızlığı baştan kabul ederiz.
Öğrenilmiş çaresizlik nasıl anlaşılır?
- Kişi yaşamaya karşı hevesini kaybetmeye başlar. Sadece mecburi olduğu işleri yapar.
- Düşünme ve algısında zayıflama olur.
- Kişide özgüven eksikliği vardır.
- Fizyolojik veya psikolojik olarak acıyı kabullenmeye başlarlar.
Öğrenilmiş çaresizliğin nedenleri nelerdir?
- Sürekli aşağılanmaya maruz kalınması
- İnsanlara olan güven kaybı
- Olumsuz çevre koşulları
- Travma, depresyon gibi psikolojik sorunlarının olması
- Stresli ev ya da iş ortamı
Öğrenilmiş çaresizlikle baş etmek adına ne yapılmalıdır?
- “Yine yapamadın” vb. suçlayıcı eleştiriler yapılmamalı.
- Kişiye altından kalkamayacağı görevler verilmemeli
- Motive olması ve kendini başarılı hissetmesi sağlanmalı
- Kişinin başarısı takdir edilmeli
En önemli noktalardan biri de; öğrenilmiş çaresizlikte kötü olayların birleşmesiyle kişi sosyal hayata çıkamamaya kadar gidiyor ve kişi sonunda sosyal fobiye sahip olabiliyor.
Siz ya da çevrenizde birisinin öğrenilmiş çaresizlik yaşadığını düşünüyorsanız, o zaman mutlaka bir psikoterapi desteği alınması gerektiği unutulmamalıdır.