Kan Fobisi Nedir ?
Kan fobisi özel bir fobi çeşididir ve bazı özellikleriyle diğer fobilerden ayrılır. İğne-kan-yaralanma fobilerine dahil olan kan fobisi olan kişilerde bayılma gibi durumlar sıklıkla görülür. Bazı kan fobisi olan kişilerin ambulans sireni duyunca ya da ameliyat veya kan kelimelerini duyunca bile bayıldığı durumlar olmaktadır.
Kan fobisi(
hemofobi) ya da halk arasında bilinen ismiyle kan tutması, kan görmeye dayanamamak, kan görünce panik olmak gibi durumlara verilen isimdir.
Kan Fobisinin Nedenleri
- Kan fobisi kan ile ilgili bir travma sonucu ortaya çıkmış olabilir. Ağır bir şekilde yaralanmak, yaralıyken kan kaybetmek, ağır ve sancılı bir ameliyat süreci geçirmek kişilerde kan fobisinin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
- Çocuklar her şeyi ilk ailelerinden öğrenir. Aileleri ne yapıyorsa çocuklar da onu yapmaya meyillidirler. Ailesinde kan fobisi olan birini gören bir çocuk kandan korkmaya başlar ve bu korku giderek kan fobisine dönüşebilir. Ayrıca ailelerinden fazla korumacı bir tavırla “onu yapma, bunu yapma” gibi engellemeler ve “onu yaparsan hastaneye gidersin, iğne vururlar, kan alırlar” şeklinde korkutucu tepkiler alan çocuklarda kan fobisi ve bunun yanında da iğne fobisi oluşmaya başlayabilir.
- Genetik yatkınlık da fobilere neden olan etkenler arasındadır. Kan fobisi de bunlardan biridir. Ailenizde kan fobisi olan biri var ise sizin de bu fobiye sahip olmanız gayet olağandır.
Kan Fobisi Olan Kişiler Neden Bayılır?
Herhangi bir canlıya, nesneye ya da olaya fobisi olana kişilerin fobiye sebep olan şey ile karşı karşıya geldiklerindeki tepkileri benzerdir. Panik halinde olan kişinin kalbi çok hızlı çarpmaya başlar, nefes almakta güçlük çeker, tireme, terleme, baş dönmesi gibi fiziksel belirtiler gösterir. Ancak kan fobisi böyle değildir. Kan fobisi hiçbir fobide olmayan özel bir tepkiye yol açar. Bu da kan görünce bayılmaktır. Peki kan fobisine sahip kişiler neden bayılarak tepki gösterir?
Ani bayılmalara sebep olan rahatsızlığa “vazovagal senkop” adı veriliyor. Bu rahatsızlık sadece kan fobilerinde değil, düşük kan şekeri, uzun saatler ayakta kalma, kalp atışında hızlanma gibi nedenler sonucunda da ortaya çıkabiliyor. Kan fobisi olan kişiler kan gördüklerinde kalpleri hızlıca çarpmaya başlar, daha sonra vazovagal yanıt dolayısıyla kalp atışında ani yavaşlama ve kan basıncında da ani bir düşüş meydana gelir. Bu ani düşüş sebebiyle kişiler baygınlık geçirir. Vazovagal senkop gerçekleşmeden önce baş dönmesi, cilt renginin solması, bulanık görme gibi bazı belirtiler ortaya çıkar.
Kan görünce bayılıyor olmanın evrimsel bakış açısınca da insan yaşamı adına oldukça avantajlı olduğu söylenebilir. Avcı toplayıcı dönemde, dış tehditlere karşı savunmasız olan atalarımızın otonom sinir sistemi, yaralanma sonrasında kan basıncını olabildiğince düşürmek, kan kaybını azaltmak ve pıhtılaşma için zaman sağlamak dolayısıyla hayatta kalmak için en elverişli tepkiyi oluşturur. Bu faktörler de bayılmaya sebep olur.
Kan Fobisinin Terapi Yöntemleri
Bazı fobilerde kişilerin kaygı ve korku duydukları nesne ya da canlı ile karşılaşma olasılığı düşüktür. Örneğin yılan fobisi olan kişi her gün bir yılan ile karşılaşmamaktadır veya gündelik hayatında çok uzağa gitmek zorunda kalmayan, arabayla yolculuğu göze alan kişi uçuş fobisini tedavi ettirmek zorunda değildir. Ancak kan fobisi gibi bir fobiye sahip olanların tedavi olması tavsiye edilir.
Bunun nedeni hayati bir durum ile karşı karşıya kaldığımızda bayılmamak ve müdahale edebilmektir. Herhangi bir sebepten ötürü yaralanabiliriz ve yanımızda kimse olmayabilir ya da bizim yanımızdaki kişi yara alabilir ve bizden başka yardım edecek kimse yoktur. Kendi hayatımızı ve başkalarının hayatını etkilememesi açısından kan fobisi tedavi edilmelidir.
Diğer fobi türlerinde olduğu gibi kan fobisi için de farklı tedavi seçenekleri vardır.
- Danışanı Fobisine Maruz bırakma: Maruz bırakma fobileri yenmek adına oldukça etkili bir yöntemdir. Kişi, güvenilir bir ortamda kademeli olarak öncelikle korkulan şeyi çağrıştıran şeylere ve ardından da bizzat korkulan nesne/canlı/durumun kendisine maruz bırakılır. Bu esnada aynı zamanda terapist çeşitli başa çıkma yöntemlerini de danışana öğreterek destek olur. Böylelikle kişi adım adım duyguları ile başa çıkmayı, korkuları ile yüzleşerek aslında korktuğu şeyin düşündüğü gibi olmadığının farkına varır.
- Bilişsel Davranışçı Terapi: Bu terapi yönteminde kişide kan fobisinin ortaya çıkmasına sebep olan düşünceler belirlenir ve bu sebepler üzerinde durularak tedavi edilmesi amaçlanır. Kişi, korkulan şeyin korkunç olduğundan ötürü değil, ona yüklediği anlamlardan sebep fobi sahibi olur. Duruma bu bakış açısıyla bakıldığında, korkulan şeye ait çarpıtılmış düşünceleri, algıları değiştirmek en doğru ve kalıcı çözüm olacaktır.
- EMDR: Kan fobisini yenmek adına kullanılabilecek bir diğer tekniktir. BDT asıllı bu teknik, fobinin oluşumunun sebepleri arasında bir travma yer alıyorsa danışana oldukça faydalı olacaktır. EMDR ile amaçlanan travma anılarını gün yüzüne çıkarmak ve kişilerin bu anılara dair sahip olduğu olumsuz düşüncelerin üzerine giderek bu anıların bugüne dek süregelen bilişsel etkilerini ortadan kaldırmak, kişiyi anıya dair nötrlemektir. Kan fobisinin oluşumunda bireyin travma yaşamış olma ihtimali yüksektir bu sebepten EMDR amaca yönelik, başarılı bir yöntem olacaktır.
- Nefes egzersizi ile tedavi: Nefes egzersizleri fobilere sebep olan şeylerle karşılaştığımızda rahatlamamıza ve ani tepkiler vermemizi önlemeye yardımcı olur.