Trikotilomani, bireylerin yoğun stres altında olmalarına neden olan durumlarda, rahatlama amacıyla vücudundaki tüyleri özellikle de saçlarını yolmasına, koparmasına ve bu esnada haz duymasına sebep olan rahatsızlıktır. Trikotilomaniye sahip bireyler, saç yolma davranışını, bir psikiyatrik rahatsızlık olması sebebiyle kontrol edemezler.
Trikotilomani, bireylerin saçlarını kendilerine zarar verecek şekilde yolmalarına ve bu yolmalar sonucunda saçlarda kellik olmasına, kıl köklerinin enfeksiyon kapmasına neden olmaktadır. Trikotilomani rahatsızlığına sahip bireylerin bazılarında kopardıkları saçları yeme, yutma gibi davranışlarda görülmektedir.
Trikotilomani yalnızca saç yolma şeklinde değil, kaş, kirpik, koltuk altı tüyleri, salak/bıyık, genital bölgedeki tüyleri yolma, koparma şeklinde de görülmektedir. Saç yolma, bu rahatsızlığın en çok görülen şeklidir. Trikotilomani hastalarının %75’i saçlarını yolarken, %55’i kirpiklerini, %40’ı kaşlarını yolmaktadır.
Trikotilomani, kelime anlamı olarak Yunanca bir kelime olan triko (saç/kıl), tillo (yolma) ve mani(dürtü) kelimelerinin birleşiminden oluşmakta ve “saç yolma dürtüsü” anlamına gelmektedir. İlk olarak 1889 yılında, saç yolma davranışı gösteren bir çocuğu inceleyen Fransız dermatolog Francois Hallopeau tarafından isimlendirilmiş ve kullanılmıştır.
Trikotilomani, stres veya sıkıntı veren bir durum sonucunda bir dürtü şeklinde tetiklenen bir davranış olması, bu stres ve sıkıntı veren durumu giderme amacıyla yapılması ve yineleyici olması sebebiyle bir obsesif kompulsif bozukluktur.
Trikotilomani Nedenleri Nelerdir?
Trikotilomanin bilinen nedenlerinden bir tanesi strestir. Özellikle ergenlik döneminde trikotilomaninin görülmesinin en büyük nedenlerden biri bireylerin yaşadığı sınav stresi ve başarısızlık korkusudur. Bireyler yoğun baskı altında ve stresli hissettiklerinde bu stresten kurtulabilmek ve rahatlamak için bir dürtü olarak saçlarını ya da tüylerini yolma yoluna başvururlar.
Trikotilomaninin bir diğer nedeni de travmalardır. Bireylerin çocukluk dönemlerinde veya yakın geçmişte yaşadıkları travmaların psikolojik problemlere yol açtığı bilinmektedir. Bu problemlerden biri de trikotilomanidir. Travmanın yarattığı psikolojik çöküntü ve stres nedeniyle bireyler vücudundaki saçları ve tüyleri yolma davranışına baş vururlar.
Trikotilomani, psikolojik rahatsızlıklara genetik olarak yatkın olma nedeniyle de ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Ailesinde psikolojik rahatsızlık bulunan çocuklarda ve ergenlerde trikotilomani görülme sıklığı diğer bireylere göre daha fazladır.
Trikotilomani, ayrıca psikolojik rahatsızlıkların belirtilerinden biri olarak da görülmektedir. Depresyon gibi psikolojik problemlerin uykusuzluk, yeme bozukluğu gibi sorunlara yol açtığı bilinmektedir ve saç ve tüy koparma bozukluğu da bunlardan bir tanesidir. Trikotilomaninin bir yan etki olarak görüldüğü hastalıklardan bazıları ise şöyledir; depresyon, dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite, otizm spektrum bozuklukları, kaygı bozukluğu
Trikotilomani Kimlerde Görülür?
Trikotilomani, her kişide görülebilecek bir rahatsızlıktır. Genellikle ergenlik dönemlerinde başlayan trikotillomani, bu yaş aralığında hem erkeklerde hem de kadınlarda aynı sıklıkta görülmektedir. Yetişkinlik dönemlerinde ise trikotilomani rahatsızlığı, genel olarak kadınlarda görülmekte ve vakaların kadınlarda görülme sıklığı %80-90’lara çıkmaktadır.
Trikotillomani, şiddetleri farklı derecelerde olan kişilerde sayıldığında Türkiye’de yaklaşık 1,5 milyon insanda görülen bir rahatsızlıktır.
Trikotilomani, genel olarak ergenlik dönemlerinde başlamasına rağmen, çocukluk dönemlerinde de görülebilmektedir. En sık görüldüğü yaş aralığı 10-13 yaş olan trikotilomani rahatsızlığının çocuklarda görülme nedeni, çocukların yaşamış olduğu travmatik olaylardır. Çocukluk döneminde travmatik bir olay yaşayan kişiler, o yaşlarda trikotilomani olmasalar dahi ileri ki yaşlarda bu rahatsızlığa sahip olabilirler.
Trikotilomani Belirtileri Nelerdir?
Trikotilomaninin en büyük belirtisi elbette ki fiziksel görünüşte görülmektedir. Trikotilomaniye sahip bireylerin saçların seyrelme, kirpiklerinde ve kaşlarında, azalma belli bölgelerde kellik, saç derilerinde ve kıl köklerinde enfeksiyonlar görülmektedir. Fiziksel görünümdeki bu değişim dolayısıyla, bireyler kendilerini çok çirkin hissederler ve saçlarını bir şapkayla, perukla kapatmaya çalışırlar.
Trikotilomaniye sahip kişilerde görülen psikolojik belirtiler ise sürekli olarak stresli ve endişeli olmaları, kötümser bakış açısına sahip olmaları, sorunları ile yüzleşmekte bocalamaları gibi belirtilerdir.
Trikotilomani Tanısı Nasıl Konur?
Bir kişinin trikotilomani rahatsızlığına sahip olduğunun tanısı bir psikiyatr tarafından konulmaktadır. Bu tanıyı bireylerde trikotilomaniye özgü bazı davranışların görülmesi gerekmektedir.
- Saç ve tüy yolma davranışının kendini tekrarlaması
- Saç ve tüy yolma davranışının engellenemiyor olması
- Rahatsızlığın bireylerin hayatını olumsuz etkilemesi
- Saç ve tüy yolma davranışının başka bir psikolojik rahatsızlıktan kaynaklanmıyor olması
Trikotilomani Nasıl Tedavi Edilir?
Trikotilomani tedavisinde öncelikli olarak bireylerin günlük hayatlarında stres yaratan duygu ve düşüncelerinin önüne geçilmeye ve yaşadıkları olaylar sonrasında stres seviyelerini kontrol altında tutabilmelerine odaklanılır. Psikologlar, stresi nasıl kontrol edebileceklerini öğrenmeleri için bireylere bireysel davranışçı terapi uygularlar. Bu tedavide, saç yolmaya davranışına neden olan etkenler ve sonuçları üzerinde durulur. Saç yolma davranışının sonuçları üzerinde durularak hastalara farkındalık kazandırılmaya çalışılır. Bu davranışa neden olan etkenler kontrol altına alınmaya çalışılır.
Travmatik olaylarla desteklenen, beslenen bir rahatsızlık olduğundan EMDR Terapisi olumlu sonuçlar vermektedir. Çocukluk dönemlerinde yaşanan gelişim travmalarının olumsuz etkilerinin azaltılması ve tedavi edilmesi sayesinde EMDR Terapi etkili bir yöntemdir.
Trikotilomani tedavisinde kullanılan yöntemlerden biri de ilaç tedavisidir. İlaç tedavisinin tercih edilmesinin sebebi, bireylerin nörotransmitter seviyelerinin düzenlenmesidir.